Het Europees Parlement heeft deze week een resolutie aanvaard die beoogt de administratieve strafmaatregelen van de EU tegen vermeende terroristen aan te passen. Jarenlang heeft de EU zonder enige vorm van proces of mogelijkheid voor beroep banktegoeden van burgers en organisaties bevroren. Het Europese Hof heeft inmiddels in een aantal gevallen geoordeeld dat plaatsing op de zwarte lijst onrechtmatig was. Ook de Filipijnse, in Nederland wonende voormalige commmunistenleider Sison, is door een beslissing van het Hof van de zwarte lijst gehaald.
Het EP heeft zich nu, op voorstel van onder andere het Nederlandse PvdA-lid Emine Bozkurt, uitgesproken voor het toekennen van normale rechten van verdachten die op de lijst geplaats worden. En het EP wil ook betrokken worden bij het plaatsen van mensen en organisaties op de lijst. Tenslotte eist het EP bescherming van gegevens over personen en organisaties in de communicvatie met derde landen.
De resolutie van het EP komt natuurlijk veel te laat. De zwarte lijst bestaat sinds 2002. Zeven jaar is een toestand van rechteloosheid gedoogd door nationale regeringen, parlementen en Europese instellingen. De aanpassing die het EP nu eist heft die rechteloosheid deels op. Maar het misbruik van de zwarte lijst wordt er niet mee voorkomen.
Mensenrechtenadvocaten uit Nederland, België en Duitsland getuigden donderdag 17 december j.l. op een forum in de Rode Hoed van allerlei gevallen van misbruik van antiterrorisme maatregelen zoals deze Europese zwarte lijst. De EU voerde de lijst in 2002 overhaast in na vergelijkbare maatregelen van de VS en de VN. Het politieke klimaat was gunstig voor een harde aanpak. Dat bood regeringen van bepaalde landen ook een goede gelegenheid voor het onschadelijk maken van politieke tegenstanders. Zoals de Koerdische partijen in Turkije. En de communistische rebellen in de Filipijnen.
José Maria Sison, hun voormalige leider in ballingschap, is sinds de jaren negentig als adviseur betrokken bij onderhandelingen met de Filippijnse regering. Hij werd volgens zijn advocaat Jan Fermon in 2002 eerst in de VS als terrorist op de zwarte lijst geplaatst, direct na een bezoek van Minister van Buitenlandse Zaken Colin Powell aan de Filipijnen. Een dag later volgde in Nederland en toen werd meteen zijn privé-rekening geblokkeerd. Korte tijd later kwam hij op verzoek van Nederland op de zwarte lijst van de EU. Een jaar later verklaarde de Filipijnse minister van Buitenlandse Zaken openlijk waar het eigenlijk om te doen was. “Once there is a peace agreement, I will request to the EU, the United States and other countries to delist (the rebels) as terrorists. If they sign, they will no longer be terrorists” (AFP 1-2-2003).
Ook Nederland is duidelijk geweest over de motieven om Sison via de terroristenlijst onder druk te zetten. Bij de landeninformatie van het Ministerie van Buitenlandse Zaken staat dat de handelsbetrekkingen tussen Nederland en de Filippijnen belast worden door het feit dat Sison in Nederland verblijft. Nederland heeft zich in alle juridische procedures die Sison heeft gevoerd altijd beroepen op het belang van internationale betrekkingen.
Dat Nederland in het geval van Sison het bestrijden van terroristen op het oog had middels het bevriezen van bankaccounts kun je je ook afvragen als je hoort hoe knullig de Nederlandse vertegenwoordiger bij het Europese Hof antwoordt op een vraag van een van de rechters naar verdachte banktransacties. Daar was niets van bekend, zei zij. In elk geval was er na plaatsing van Sison op de lijst niets verdachts meer waargenomen, aldus de Staat der Nederlanden. Maar ook de functionaris die in de EU de terrorismebestrijding moet coördineren, de Belg De Kerckhove, is duidelijk. Geconfronteerd met het karakter en de omvang van Sison's bankrekening zegt hij heel eerlijk tegen advocaat Fermon: "Die lijst is er niet zozeer om banktegoeden te bevriezen, maar om mensen te dwingen hun houding te veranderen."
De zwarte lijst is er dus niet voor de veiligheid van de burgers. De lijst heeft een politiek doel: de oppositie dwarszitten, zo mogelijk onschadelijk maken of dwingen zich aan te passen aan de gevestigde macht. Op zeer vage gronden worden burgers en organisaties gecriminaliseerd, zonder fatsoenlijk recht op verweer. In het geval van Sison worden vredesonderhandelingen jarenlang gefrustreerd. De oppositie op de Filippijnen wordt zwart gemaakt en geassociëerd met de meest ernstige misdaden. Dat maakt mensen monddood of maakt het in elk geval moeilijker om op te komen voor hun belangen. Fermon ziet dit gebruik van de terroristenlijst als een gevaarlijk voorbeeld van ondemocratische politiek. Het is een vorm van zwart-wit denken. De staat heeft gelijk. De oppositie is crimineel.
Het ondemocratische karakter van dit soort maatregelen wordt nog duidelijker als we kijken naar de wijze van besluitvorming. Er is geen parlement aan te pas gekomen. Regeringen verschuilen zich achter de EU en de EU verschuilt zich achter de regeringsleiders. De uitvoerende macht heeft bij de totstandkoming en de de instandhouding van deze administratieve maatregelen alle macht naar zich toegetrokken. In het ambtelijk overleg werd er volgens een insider die Fermon sprak niet gediscussiëerd over de lijst. Iedereen wilde zijn eigen lijstje overeind houden en ging dus accoord met dat van de anderen. Aan het eind werd er een nietje geslagen door alle afzonderlijke landenlijstjes en dat was dan de EU terroristenlijst.
Nu het EP met de invoering van het Verdrag van Lissabon op het gebied van Justitie meer te zeggen krijgt zou het goed zijn als men ook nog eens terugkijkt naar wat er de afgelopen jaren is gebeurd rond de bestrijding van het terrorisme. Al was het alleen maar om dit soort beschamende vertoningen die helaas ongehinderd konden plaatsvinden in de toekomst te voorkomen.
