Europa op z'n duits, romeins of grieks?

Om van Europa een politieke eenheid te maken zijn Europese leiders al decennia op zoek naar een Europees publiek. Hoe betrek je de Europese burger bij de Unie? Luuk van Middelaar, filosoof, VVD-lid, ooit assistent van Bolkestein gaf dinsdag j.l. in Utrecht zijn visie in een gesproken column. Hij onderscheidde drie wegen om van een ongeordende, versplinterde massa een publiek te maken. De eerste weg gaat via de cultuur. Hij noemde dat de Duitse aanpak, met verwijzing naar de Duitse filosofen Herder en Fichte, die hun medeburgers begin 19e eeuw opriepen om één Duitse natie te vormen. De tweede weg is de Romeinse, de verleiding van de massa met 'brood en spelen'. De derde weg is de Griekse en die gaat over de rechten van de burger om mee te beslissen.

Wie de afgelopen jaren het debat over de toekomst van Europa heeft gevolgd herkent deze drie benaderingen. De Duitse manier van denken is in dat land nog steeds aanwezig. Zie de "Verklaring van Hannover"van mei dit jaar: eerst de identiteit, dan de politieke samenwerking. De Romeinse aanpak legt de nadruk op de welvaart die Europa bracht (de 'spelen' zijn misschien nog niet zo goed uit de verf gekomen). De Griekse methode gooit het over de boeg van de democratie, de D66-visie zal ik maar zeggen. Er was op deze bijeenkomst ook iemand van een nieuwe transnationale Europese partij, Newropeans, die een dergelijke benadering als exclusief en uniek uitgangspunt heeft.

Voor de discussie over de GroenLinkse beginselen inzake Europa is het verhaal van Van Middelaar interessant. Waar gaan we op in zetten? De weg via de democratie heeft mij altijd erg aangesproken, maar ik denk dat de betrokkenheid bij Europa uiteindelijk toch beter te bereiken is als ook de gezamenlijke materiële en immateriële belangen voor ogen worden gehouden. In de romantische Duitse aanpak zie ik veel minder, het gezamenlijke gevoel ontstaat door de samenwerking en gaat er niet aan vooraf. Opmerkelijk was dat staatssecretaris Frans Timmermans, die ook sprak op deze bijeenkomst, in tegenstelling tot Van Middelaar de Duitse aanpak niet geheel wilde negeren. Wat mij betreft zetten we bij GroenLinks in op de Grieks-Romeinse methode. Een worsteling zal het zeker worden.
Toekomst Europa, Europees burgerschap

Een gemeente met 100% duurzame energie

In Oostenrijk gebruiken inwoners en bedrijven van de gemeente Güssing in de deelstaat Burgenland (langs de grens met Hongarije) 100% duurzame energie. Het voorbeeld van Güssing werd zaterdag j.l. gepresenteerd op een bijeenkomst van de Europese Groene Partij in Wenen. Economie was het thema van de bijeenkomst. Güssing was tot voor kort een achtergebleven gebied met 70% forensen die elke dag naar Wenen moesten reizen. Er zijn nu bedrijven die gespecialiseerd zijn in zonne-energie en het vergassen van hout die naast duurzame energie ook werkgelegenheid bieden aan alle inwoners. Er zijn 1100 nieuwe arbeidsplaatsen gecreëerd. Het bedrijf dat zonnepanelen maakt heeft ook een uitgebreid trainingsprogramma voor 'solarteurs', ambachtslieden die gespecialiseerd zijn in zonne-energie toepassingen.
Dat duurzame energie goed is voor de werkgelegenheid bleek ook uit de ervaringen in de provincie Ober-Österreich (Linz). Daar zit een groene minister van energie. Vanwege de vrees dat verschillende projecten op het gebied van duurzame energie schadelijk zouden zijn voor de economie heeft hij de Universiteit een onderzoek laten doen dat objectief heeft uitgewezen dat duurzame energie banen oplevert. Ook in Linz is de combinatie met investeringen in het onderwijs een succes gebleken.
Tijdens de diverse plenaire en parallel-bijeenkomsten werden vele andere voorbeelden genoemd die duidelijk maakten dat een duurzame economie in meerdere opzichten welvaart genereert. Het thema economie was voor het eerst zo centraal op de agenda. Na het aannemen van nieuwe guiding principles, op het congres vorig jaar in Genève was dit weer een stap vooruit naar een partij met een breed program die bewijst niet alleen te bestaan bij de gratie van groene issues. De visie op de economie zal verder worden uitgewerkt door een werkgroep die de grondslag gaat leggen voor het verkiezingsprogram van 2009. De vraag daarbij is of de EGP de duurzaamheid zal opzoeken binnen de kaders van de liberale markteconomie (zoals b.v. de Duitsers en de Tsjechen bepleiten) of dat gezocht wordt naar wat de Oostenrijkse Groene gedelegeerde Frans Floss noemde: een derde weg tussen kapitalisme en planeconomie, een eigen visie op ecologie/economie waarvoor ook bij de Britten en anderen wel animo bestaat, afgaande op diverse bijdragen. Hete hangijzers als de "flat tax" en de wenselijkheid van een basisinkomen zullen in dit debat een hoofdrol gaan spelen.
De zwakte van de EGP zit vooral in het feit dat er tussen twee halfjaarlijkse bijeenkomsten weinig vordering wordt geboekt, geen debat plaats vindt en geen informatie en ervaringen worden uitgewisseld. Voorbeelden als dat van Güssing (en uit Nederland bijvoorbeeld het ECN-rapport over de economische aspecten van kernenergie) zouden toch op een veel bredere schaal onder groenen moeten worden verspreid. Zo langzamerhand begint dat steeds meer mensen te irriteren. Ik hoop dat dat binnenkort ook tot initiatieven leidt.

Europese Groene Partij, duurzame economie

Zullen we het referendum missen?

Een referendum over een nieuw Europees verdrag zou consequent zijn. Dat het niet doorgaat schaadt ongetwijfeld het vertrouwen in de politiek. Maar als je naar het Tweede Kamerdebat van gisteren over het referendum kijkt vergaat je echt alle lust om er alsnog voor in actie te komen. Het gaat alleen maar over de Haagse politici zelf, niet over Europa, nog niet eens over Nederland. Een nieuw referendum zal een herhaling worden van dat van 2005. Binnenlandse, Haagse politiek zal de boventoon voeren. De SP tegen de PvdA, Wilders tegen de islam. Ik denk dat we er niet rouwig om moeten zijn dat het referendum niet doorgaat. Deze ronde hebben we helaas verloren, laten we ons concentreren op nieuwe kansen bij de verkiezingen in 2009.
Achteraf moeten we toch toegeven dat een referendum over zoiets complex als een Europese grondwet of een verdrag een brug te ver is. Het is dan wel consequent om een nieuwe versie voor te leggen in een referendum, maar is het ook verstandig? Jeder Konsequenz führt zum Teufel, zeggen de Duitsers. PvdA EK-lid Klaas de Vries zei onlangs: als je weet dat je een fout hebt gemaakt, moet je het niet bewust nog eens overdoen.
Ik denk dat er ook nieuwe kansen zijn voor een echt Europees debat als je niet meer over een grondwet of iets wat daarop lijkt hoeft te praten. Ook een vaag idee van een grondwet geeft eurosceptici een te gemakkelijke kans om de dreiging van een superstaat in de strijd te gooien. Dat leidt af van de vraag hoe we in Europa op verschillende terreinen het best kunnen samenwerken. Onder welke voorwaarden, met welke politieke doelen. Het afsluiten van het debat over het al dan niet grondwettelijk verdrag biedt nieuwe kansen om op een veel praktischer niveau over Europese samenwerking te praten.

referendum, Europese grondwet