Europa op z'n duits, romeins of grieks?

Om van Europa een politieke eenheid te maken zijn Europese leiders al decennia op zoek naar een Europees publiek. Hoe betrek je de Europese burger bij de Unie? Luuk van Middelaar, filosoof, VVD-lid, ooit assistent van Bolkestein gaf dinsdag j.l. in Utrecht zijn visie in een gesproken column. Hij onderscheidde drie wegen om van een ongeordende, versplinterde massa een publiek te maken. De eerste weg gaat via de cultuur. Hij noemde dat de Duitse aanpak, met verwijzing naar de Duitse filosofen Herder en Fichte, die hun medeburgers begin 19e eeuw opriepen om één Duitse natie te vormen. De tweede weg is de Romeinse, de verleiding van de massa met 'brood en spelen'. De derde weg is de Griekse en die gaat over de rechten van de burger om mee te beslissen.

Wie de afgelopen jaren het debat over de toekomst van Europa heeft gevolgd herkent deze drie benaderingen. De Duitse manier van denken is in dat land nog steeds aanwezig. Zie de "Verklaring van Hannover"van mei dit jaar: eerst de identiteit, dan de politieke samenwerking. De Romeinse aanpak legt de nadruk op de welvaart die Europa bracht (de 'spelen' zijn misschien nog niet zo goed uit de verf gekomen). De Griekse methode gooit het over de boeg van de democratie, de D66-visie zal ik maar zeggen. Er was op deze bijeenkomst ook iemand van een nieuwe transnationale Europese partij, Newropeans, die een dergelijke benadering als exclusief en uniek uitgangspunt heeft.

Voor de discussie over de GroenLinkse beginselen inzake Europa is het verhaal van Van Middelaar interessant. Waar gaan we op in zetten? De weg via de democratie heeft mij altijd erg aangesproken, maar ik denk dat de betrokkenheid bij Europa uiteindelijk toch beter te bereiken is als ook de gezamenlijke materiële en immateriële belangen voor ogen worden gehouden. In de romantische Duitse aanpak zie ik veel minder, het gezamenlijke gevoel ontstaat door de samenwerking en gaat er niet aan vooraf. Opmerkelijk was dat staatssecretaris Frans Timmermans, die ook sprak op deze bijeenkomst, in tegenstelling tot Van Middelaar de Duitse aanpak niet geheel wilde negeren. Wat mij betreft zetten we bij GroenLinks in op de Grieks-Romeinse methode. Een worsteling zal het zeker worden.
Toekomst Europa, Europees burgerschap